Verslaving is van alle tijden

M’n schoonmoeder was verslaafd aan Zuid-Amerikaanse soaps, als ze door uitval van de TV of andere tegenslagen een episode moest missen werd ze kribbig, nerveus en ging alternatieven zoeken. Een TV met video en een doos videocassettes bracht uitkomst.

Een neef was verslaafd aan het lezen van strips, hij ging ver bij het verkrijgen van nieuwe uitgaven, zette er alles voor opzij, vergat z’n plichten en kwetste z’n naasten. Een cursus tekenen hielp hem z’n verslaving te boven te komen, hij is ze zélf gaan tekenen en schrijven!

Een buurman werd ontslagen, en kwam nauwelijks aan een nieuwe werkkring. Hij ging z’n woede afreageren op zichzelf, liep dagelijks kilometers hard. Steeds meer, steeds harder. Hij móest hard lopen, het werd een verslaving. Tot hij in contact kwam met andere hardlopers en leerde doseren. Hij kreeg een baan in de sportkleding en -schoenenindustrie.

Fietsen als verslaving

Een kleine jongen beleefde de volkerenmoord in Rwanda, 1993 en 1994. Verloor z’n hele familie en zag na de oorlog een wielrenner. Dát wilde hij ook, middels steun uit Europa kreeg hij een fiets en fietste, fietste, fietste. Men tikte op het voorhoofd, wat had dát nou voor nut? In 2025 zijn de wereldkampioenschappen wielrennen in Rwanda, hij zal er bij zijn!

Een bekende verzamelt fietsen, racefietsen. Van originele exemplaren uit de eerste Tours de France tot de laatste creaties in carbonfiber, titanium of grafeen. Struint de vintage beurzen af, en heeft een onbedwingbare drang om steeds meer te hébben. Ondanks vele verzoeken maakt hij geen foto’s van het moois om te delen met gelijkgestemden: de collectie is tonnen waard, is bang voor diefstal!

Een andere bekende uit de wielersport verzamelt kleding, materiaal en complete fietsen voor wielerenthousiasten in Afrika. Hij plaatst intussen waterputten in vele landen van het continent.

Nieuwe verslavingen en mondiale gevolgen

Wanneer een pandemie ons in z’n macht heeft gaan mensen dingen missen; één van de gewoonten, om niet te zeggen ‘verslaving’ is ‘winkelen’… Een gewoonte die sinds de ’30-jaren van de vorige eeuw is ontstaan en velen in z’n ban heeft. Er is een ombuiging ontstaan naar ‘online winkelen’, het bestellen van vaak nutteloze producten is een ‘nieuwe’ verslaving.

In Soedan heerst droogte, er dreigen miljoenen mensen te sterven. In Jemen vindt een smerige oorlog plaats, over Oekraïne hoef ik niet uit te wijden. In Congo graven kinderen kobalt op voor onze batterijen en wij zijn verslaafd, aan rennen, blaadjes kopen, winkelen of gokken. Misschien dat gokverslaafden even mogen gaan kijken?

Of lossen we het hier op door voldoende voorlichting, voorhanden zijnde professionele hulp en een strakke wetgeving?

Verbieden dan maar van reclames die mensen attenderen op online, live, loterij of op sport gokken? 

Een lijstje laat zien dat nog vóór de online wetgeving wijzigde op 1 oktober 2021 de ‘staatsloterijen’ verreweg de meeste reclame maakten, en wat blijkt? Dat is nog steeds het geval, nu aangevuld met TOTO en Holland Casino Online. Kamerleden zoeken altijd naar aansprekende actuele items om te scoren, de publiciteit te halen. Sinds de start van de online casino’s derhalve een gewild onderwerp.

Maar is gokken wérkelijk verslavend?

Eerder schreef ik over een gokverslaving als hot item, waarin ik het proefschrift van Stef van der Burg aanhaal:

Inleiding: Sinds jaar en dag vinden mensen het leuk om een gokje te wagen met kansspelen. Met de opkomst van online kansspelen in andere landen rijst ook in Nederland de vraag, wat voor beleid wordt er gekozen? Legaliseren of verbieden? (Benschop, 2013). En daarnaast, als het gelegaliseerd wordt, wat gebeurt er dan met het profileren in de media van organisaties die de diensten aanbieden?

Mag er op een medium als televisie geïnformeerd gaan worden, en zo ja, hoe? Vanuit RTL Nederland kreeg ik de vraag of ik inzichtelijk wilde maken wat de relatie is tussen online kansspelverslaving en het medium televisie. Zodoende ben ik tot het volgende vraagstuk gekomen: Wat is de mogelijk verslavende invloed van het medium televisie wanneer op persuasieve wijze wordt geïnformeerd over online kansspelen?

Literatuurreview Televisie is een behoorlijk rijk informatiemiddel (Daft & Lengel, 1986) dat meerdere signalen kan gebruiken in de overdracht van een bericht (Kozma, 1991) en een doelgroep heeft waar het op focust (Krugman, 1965). Televisie heeft ook een effect op zijn kijkers (Gerbner et al., 1986) en kan verschillende technieken gebruiken om zijn doelgroep te bereiken.

Een voorbeeld van zo’n techniek is persuasief informeren. Deze manier van informeren zet aan tot actie of prikkelt om in actie te komen (Burke, 1969; Gass & Seiter, 2011). Iemand is verslaafd als hij kenmerken van beloning zoekend gedrag vertoont die hij niet meer onder controle heeft (West & Hardy, 2013).

Criteria waaraan gezien kan worden of iemand verslaafd is worden in dit onderzoek binnen één model verdeeld in twee categorieën, te weten ‘Gedrag’ en ‘Eigen Werkelijkheid’. Deze categorieën zijn gebaseerd op de DSM-5 (American Psychiatric Association, 2013), de Bruin (2015) en van den Brink (2005).

Of persuasief informeren op televisie nu een mogelijk verslavende invloed heeft is op basis van dit model niet eenduidig te beantwoorden. Als de criteria uit de categorieën niet aanwezig zijn bij een kijker zou hij ook niet verslaafd hoeven raken (Hing et al., 2014; Saffer, 2015). Voor persuasief informeren over online kansspelen geldt dat inzicht in het gedrag van de online kansspeler (Auer et al., 2014; de Bruin, 2015; Gainsbury et al., 2015) als zeer persuasief wordt gezien. Dit sluit aan bij het model 1 over verslaving en zou dan ook een belangrijk aspect moeten zijn in het persuasief informeren over online kansspelen op televisie.

Onderzoek: In dit onderzoek wordt gekeken wat de mogelijk verslavende invloed is van het medium televisie wanneer op persuasieve wijze wordt geïnformeerd over online kansspelen. Het onderzoek richt zich op drie deelonderwerpen te weten: het medium televisie, persuasieve informatie en verslaving. Alle onderwerpen zijn gerelateerd aan online kansspelen.

Aan de hand van een documentanalyse en interviews met experts is gekeken hoe het alcoholmarketingbeleid is ontworpen en hoe dit gehandhaafd wordt. Daarnaast is het potentiële beleid van online kansspelmarketing bestudeerd. De experts hebben vervolgens aan de hand van semigestructureerde interviews inzicht gegeven in de verschillende deelonderwerpen van dit onderzoek.

Deze gegevensproductie wordt gezien als inventarisatie van de drie benoemde thema’s in relatie tot online kansspelen. Daarnaast probeert het onderzoek inzichtelijk te maken welke variaties er optreden onder de experts binnen de thema’s. Er zijn zes experts gesproken die allen een bovengemiddelde interesse hebben in het vraagstuk van de legalisering van online kansspelen.

Resultaten: Met de documentanalyse is gekeken naar alcoholmarketing en naar de potentiële regelgeving van online kansspelen. Om te voorkomen dat de consument excessief gebruik gaat maken van alcoholhoudende drank moet in de alcoholmarketing duidelijkheid gegeven worden over het getoonde product, er moet eerlijkheid zijn over de uitwerking en gevolgen van het product en er mag  

Uit ‘Kansspelen zijn verslavend…wedden van niet?‘ door Stef van der Burg

Het laatste woord is nog niet gezegd…